Bij de verkoop van een eenmanszaak, maatschap of VOF gaat het feitelijk over de overdracht van (een gedeelte) van de activa en passiva. Als er sprake is van de verkoop van een bedrijf die wordt uitgeoefend in de vorm van een vennootschap (BV) dan heeft u de keuze tussen een activa-passivatransactie en een aandelentransactie.

Activa-passiva versus aandelen
Bij de activa-passivatransactie draagt de verkopende partij haar losse bezittingen (activa) en eventueel haar schulden (passiva) over aan de koper. Als de over te dragen onderneming wordt uitgeoefend in een BV, wordt niet de BV zélf verkocht maar (een aantal van) haar bezittingen en schulden. Na de verkoop blijft de overnamesom achter in de verkopende BV (plus eventueel niet overgedragen activa en/of passiva) waarvan de aandelen nog in handen zijn van de verkopende ondernemer.

Bij de aandelentransactie gebeurt er verder niets met de activa en passiva. De BV was, is en blijft hiervan de eigenaar. Het enige verschil is dat de zeggenschap (het aandeelhouderschap) overgaat op de nieuwe eigenaar van de aandelen. De eigenaar van de onderneming blijft dus de BV. Bij overdracht van aandelen ontstaat geen nieuwe onderneming zoals dat wel het geval is bij een activa-passivatransactie.

Activa-passiva of aandelen?
Als er sprake is van een keuzemogelijkheid, zal een koper vaak opteren voor een activa-passivatransactie maar het is zeer de vraag of het ook zo ver komt. Veel voordelen voor een koper zijn nadelen voor de verkoper.

In de praktijk vinden de meeste transacties plaats via een aandelentransactie omdat verkopers daarop aandringen. Veel kopers zien ook op tegen de rompslomp en de daarmee gepaard gaande kosten en een mogelijk hogere koopsom bij een activa-passiva transactie. Vanuit de verkoper gezien zullen een goede voorbereiding, geduld en een goede onderhandelingspositie het meeste uitzicht bieden op een door hem gewenste aandelentransactie.

Rol van de verkoper bij de financiering
Strikt genomen is er geen verband tussen de waarde van een bedrijf, de hoogte van de koopsom en de omvang van de financiering. Je kunt een klinkende waardebepaling maken en, na stevige onderhandelingen, een koopsom overeenkomen. Maar als deze niet is te financieren, is alle inspanning voor niets geweest. De grenzen van de financiering kunnen dus de maximaal haalbare koopsom bepalen. In tijden van economische crisis, waarin banken zeer terughoudend opereren, zien we de waarde van bedrijven en de koopsommen ook nog eens scherp dalen. Een overnamefinanciering is nu eenmaal risicovol vanwege de goodwillcomponent waartegenover geen zekerheden staan.

Het is inmiddels eerder regel dan uitzondering dat ook de verkoper dient te participeren in de overname van zijn eigen bedrijf. Dat gebeurt dan vaak in de vorm van een achtergestelde lening waarmee de verkoper een deel van de overnamesom in het bedrijf achterlaat. Zonder risico is dat niet.

Een andere vorm van financiering via verkoper is de zogenaamde earn out regeling. Dit out wordt toegepast in situaties waarin de intentie bestaat tot een deal te komen, maar waar er nog een groot gat zit tussen vraagprijs en bod. De koper beschikt domweg over te weinig middelen of er is sprake van sterk fluctuerende resultaten zodat een reguliere waardering moeilijk te maken is.
Bij een earn out wordt de koopsom laag gehouden, maar daar wordt de mogelijkheid aan toegevoegd deze te verhogen indien bepaalde toekomstige resultaten worden behaald. Hiermee wordt bereikt dat:

  • De koper niet betaalt voor verwachtingen die niet worden waargemaakt;
  • De verkoper een meerprijs krijgt als zijn toekomstverwachting uitkomt.